το γραφτό

ένα έργο χτισμένο με λόγο αφηρημένο δεν μπορεί νάναι οικουμενικό--οι ηθικές, οι γενικεύσεις και τα ψιλά νοήματα αφορούν μόνο τον γονιό τους (κι αυτόν συνήθως μόνο για μια στιγμή). μόνο ένα χτισμένο με εικόνες κοινές μπορεί νάναι τέτοιο. και τέτοιες εικόνες είναι δυο λογιώ: πρώτο, όσες ανακαλούν την κοινή αισθητή εμπειρία, που, θάλεγα, οικοδομούν τον λαϊκό λόγο--βλέπε τις μεταφορές στον Ομηρο, τις παραβολές του Χριστού, τα γραφτά του Montaigne, κι άλλα, κι άλλα. (αυτός είναι ένας κόσμος εμπειρικής βεβαιότητας, κλειστός αλλά και όμορφος, δροσερός.) δεύτερο, όσες φωτίζουν το μέσα κοινό, το πάντα απερίγραφτο, το ριζιμιό--βλέπε τους μύθους που ακουμπάνε στο παράλογο, τους μονολόγους του Ευριπίδη ή τις ψευδο-χασιδικές ιστορίες του Kafka. (αυτός είναι ο κόσμος της απορίας, σκοτεινός κι ορθάνοιχτος, όλος συνειδησιακό βάρος.) οι πρώτες αν και παγκόσμιες αφήνουν έξω λίγους, οι δεύτερες αν και απόλυτα κοινές λίγους νοιάζουν. η μαστοριά είναι στο ζύμωμα--ούτε πολλή απορία, που καταντά μυστικισμός, ούτε πολλή βεβαιότητα, που σκληραίνει καρδιά και πνεύμα.